Tijdreizen in Drenthe: lopen langs hunebedden en grafheuvels

Met een lijstje met hunebednummers in mijn handen wandel ik over stoffige Drentse wandelpaden. ‘Wat zijn volgens jou de mooiste hunebedden van Drenthe?’ vroeg ik een week eerder aan mijn vader, die alleen al in het afgelopen jaar elk hunebed gezien heeft. Zijn antwoord vormde de basis voor een driedaagse wandeltocht die ik uitzette. Al wandelend door bossen, over heide en tussen akkers leerde ik mijn Drentse roots steeds meer waarderen. Ik neem je mee op reis door de tijd langs Drentse monumenten.

Geopark de Hondsrug

Bij Drenthe denk je misschien niet zo snel aan heuvels. Toch zie ik tijdens mijn wandeling van Noord-Sleen bij Emmen naar Loon bij Assen duidelijk hoogteverschillen in het landschap. Aan de ene kant van mijn pad zie ik bijvoorbeeld een weelderig begroeide laagte waar kikkers kwaken, en aan de andere kant een hogergelegen akker.

Tussen Groningen en Emmen ligt een zeventig kilometer lang zandrugcomplex met een hoogte tot 30 meter boven NAP. Hier ligt het enige UNESCO Global Geopark van Nederland, Geopark de Hondsrug. De heuvels en dalen van het landschap werden in de ijstijden gevormd. De hondsrug bestaat uit parallel liggende ruggen die zo’n 150.000 jaar geleden door de druk van ijs opgestuwd zijn. Het smeltwater heeft vervolgens dalen in de verhoging gesleten. Bekende dalen zijn die van de Hunze en de Drentsche Aa.

Hunebedden

De hoofdrolspelers in mijn driedaagse wandelvakantie zijn de 16 hunebedden die ik passeer. Deze stapels stenen zijn de oudste monumenten van Nederland. Ze zijn in de steentijd (circa 3400 v. Chr.) door de eerste boeren van Nederland gebouwd. Wetenschappers weten vrijwel zeker dat deze hunebedden grafkamers voor mensen met aanzien waren. De aardewerkpotten, bekers en geslepen vuurstenen die in de hunebedden gevonden zijn, waren waarschijnlijk grafgiften.

In Nederland zijn 54 hunebedden bewaard gebleven, waarvan 52 in Drenthe en het grootste deel op de Hondsrug. Sommige hunebedden, zoals die nabij Borger, liggen in groepjes van twee of drie bij elkaar. Anderen zijn compleet geïsoleerd in een bos of weiland overgebleven. Bij elk van de hunebedden staat een informatiebord met een QR-code. Al wandelend kom ik steeds meer te weten over deze hunebedbouwers en hun graven en voorwerpen die ze achterlieten. 

Mijn Drentse ‘achtertuin’ is voor mij niet meer enkel een wandelwalhalla met uitgestrekte bossen en heidevelden. Aan het eind van wandeldag één betrap ik mezelf erop dat ik met iedereen die me vriendelijk groet een gesprek over hunebedden begin. De één gaat daar vrolijk in mee, waarna we zo een uur lang gedachten en feiten uitwisselen. De ander kijkt me bevreemd aan. Een 30-jarige vrouw met een obsessie voor grafmonumenten kom je niet elke dag tegen.

Grafheuvels

Hoewel ik vooral geïnteresseerd ben in de hunebedden, kan ik de vele grafheuvels langs de paden niet over het hoofd zien. Sommigen worden vereerd met een informatiebord, anderen staan overgroeid en onopvallend in de bossen. Deze grafheuvels zijn in de ijzertijd gemaakt door latere bewoners. Sinds de 20e eeuw zijn veel van deze heuvels archeologisch onderzocht. Hierbij werden, net als bij de hunebedden, veel gebruiksvoorwerpen gevonden. Rondom sommige heuvels werd een palenkrans of zelfs een dubbele palenkrans gezet. Een goed voorbeeld hiervan is de Galgenberg, die langs mijn route ligt. Deze graven zijn net zo’n belangrijk onderdeel van de Nederlandse geschiedenis als hunebedden. Toch hebben de hopen stenen een grotere aantrekkingskracht op me dan de groene heuvels.

Prehistorische akkers en esdorpen

Ook uit de tijd tussen de afscheidsdiensten bij grasheuvels en het heden zijn sporen bewaard gebleven. Ik loop bijvoorbeeld tussen celtic fields, prehistorische akkercomplexen waarvan de vormen in het landschap nog goed duidelijk zijn. De verschillende akkers werden door wallen van elkaar gescheiden en die hoogtes en laagtes zijn, als je weet waar je moet kijken, goed te zien.

Recenter zijn de Drentse esdorpen ontstaan. Ik wandel langs grote, authentieke Drentse boerendorpjes zoals Sleen en Anderen binnen. In het hart van het dorp ligt vaak de brink: een grasveld met bomen waar de boerderijen omheen gebouwd zijn. Vanuit de goed onderhouden tuinen word ik in vriendelijk Drents gegroet. Langs de straat staan kraampjes met eieren, aardbeien en andere verse oogst uit de achtertuin.

Meer tijdreizen: het Hunebedmuseum

Wandelen langs hunebedden en grafheuvels wordt nog interessanter en leuker als je een bezoek aan het Hunebedmuseum in Borger gebracht hebt. Leer in het overdekte deel van het museum op interactieve manier over de Drentse geschiedenis. Wie waren deze vroege boeren die hunebedden bouwden? Hoe kregen ze die zware stenen zonder moderne machines op hun plek? Je bewondert er ook de Trechterbekers en ander aardewerk dat rond de hunebedden opgegraven werd. In het openluchtdeel van het museum zijn hutten gebouwd zoals ze er vroeger misschien uitgezien hebben. In de weekenden en schoolvakanties lopen er figuranten rond die je een kijkje in hun leven geven. Hier bezoek je onder meer woningen van de hunebedbouwers en grafheuvelmakers. In het winkeltje kun je boeken, kaarten en souvenirs kopen en in het restaurantje bestel je koffie met appeltaart.

Zelf lopen langs hunebedden en grafheuvels?

Niet alle Drentse hunebedden liggen langs een mooi wandelpad. Sommigen zijn inmiddels opgeslokt door de grenzen van dorpen en steden. Gelukkig zijn er nog genoeg hunebedden die in de Drentse natuur liggen. Voor een dagwandeling langs hunebedden kun je het 13,5 kilometer lange Bijvoetpad vanaf het Hunebedcentrum volgen. Onderweg bewonder je het (22,5 meter lange) grootste en het kleinste hunebed van Nederland.

Voor een twee- of driedaags avontuur kun je mijn zelfgemaakte wandelroute langs hunebedden volgen. Onderweg kun je kamperen of overnachten in een boomhut en bed & breakfast in een typisch Drents dorp. Wie langer de tijd heeft en alle hunebedden langs één route wil bezoeken, kan de 309 kilometer lange route Loop langs de hunebedden volgen.

Op avontuur in eigen land? Bekijk onze Nederland-verzamelpagina voor meer inspiratie!